از اين راه سحرانگيز به خاروانا برويد!

 

 24 کیلومتری شمال تبریز، جاده‌ای بسیار زیبا و سرشار از پوشش‌های گياهي و اکتون‌های متنوع، با عبور از چندين روستاي زيبا، وارد دامنه‌های سبز کوه کسبه می‌شود و در ادامه، با نمایش جلوه‌های کم نظیر طبیعت، به قره داغ و سرزمین زیبای خاروانا منتهی می‌شود. خاروانا با مناظری بسيار زيبا، یکی از بکرترین مناطق طبیعی استان آذربایجان شرقی است.

 قاراداغ : به نقل از روزنامه توریسم مسير دسترسي به خاروانا، از روستاي تازه کند شروع می‌شود و به منطقه‌اي مي‌رسد كه مملو از درختان زيباي گيلاس، آلبالو، زردآلو، سيب و سنجد است؛ منطقه‌اي دنج و آرام و تفرجگاه خوش آب و هواي مردم تبريز.
خاروانا سرزمين قلعه‌هاي تاريخي است كه با حكايت‌هاي شنيدني و شيريني درآميخته‌ است. مانند قلعه جوشین كه در قلب منطقه تاریخی دیزمار به مرکزیت شهر باستانی خاروانا در بالای یک کوه مرتفع قرار گرفته‌است. آغجه قلعه ، قوش قارداشلار و قالاسي هم از قلعه‌هاي معروف اين منطقه است.

در ادامه مسير خاروانا، به پیچ‌های خطرناک مشهور به  گال دولاسی مي‌رسيم‌ که محل حادثه خیز و برف گیر منطقه است. بعد از عبور از این محل، قلعه استوار ،جوشین، خودنمايي مي‌كند. بر صلابت قلعه جوشین اگر دقیق باشی، نعره‌های دلاورمردان وطن دوست، صدای ضربات شمشیر و شیهه اسب‌ها را می‌توان شنید. این قلعه در 26 کیلومتری غرب ورزقان قرار دارد و از نظر دفاعی، آن قدر مهم و استراتژیک بوده که نفوذپذيري و دستيابي دشمن به آن غیرممکن بوده است.
آن سوتر از اين قلعه، در دامنه کوه پرآوازه ،کمتال، قلعه علي بيگ، را مي‌بينيم كه مي‌گويند در زمان فتحعلی شاه قاجار وقتي خاروانا توسط روس‌ها اشغال شد، شخصی به نام علی بیگ از اهالی ديزمار از طريق اين قلعه، با سربازان روس تا آخرين نفس جنگيده است.

شگفتي‌هاي آستمال: دلت مي‌خواهد تمام راه را پياده بروي، گاهي بايستي و اين همه زيبايي را در خودت جا دهي، اما مگر مي‌شود كوه‌ها، رودخانه‌ها و تمام سبزينه‌ها را در تن خسته مسافران جاي داد؟!
مي‌گويند اينجا شگفت‌انگيزترين روستاي منطقه خاروانا است و اين شگفتي، بزرگ‌ترين جاذبه‌اي بود كه ما خود را در يك راه سحرآميز بيابيم. آستمال در ابتدا يك واژه بود، واژه‌اي كه درباره آن ساعت‌ها مي‌توان گفت و شنيد و بسياري هم در معاني آن سخن‌ها گفته‌اند كه ما از اين همه مي‌گذريم و دوباره به سايه‌سار درختان و جاده پرفراز و نشيب آن باز مي‌گرديم.
پس از عبور از كوه‌ها و دره‌ها و در آغوش كوهستان، نگيني مي‌بيني سرشار از طراوت زندگي، بكر و حاصلخيز كه روح را پر مي‌كند از انرژي.
كوه‌هاي بلند كه روستا را در آغوش خويش جاي داده‌اند، ابهتي وصف‌ناپذير دارد، چنان كه استواري كوه‌ها مردمان را سختكوش كرده است، چراكه آنها نيز همچون كوه، پرصلابت و صبورند.

اهالي آستمال از جنس مهرباني‌اند و به تمام معني، نور شادي در چشمانشان مي‌درخشد. ‌مردم اين ديار، گنجينه‌اي از فولكلور ناب و تمثيل‌هاي پرمعني‌اند. بايد نشست و شنيد، بايد دل و جان داد به آن.‌
آستمال يكي از روستاهاي آذربايجان شرقي است كه در بخش خاروانا و در فاصله 45 كيلومتري شهرستان ورزقان قرار گرفته است. مي‌گويند اين روستا قدمتي چند هزار ساله دارد و ساكنان اوليه آن قومي بودند به نام آس و همين طور نقل شده است كه سكونت در اين روستا به هزاره اول قبل از ميلاد بازمي‌گردد.

خوانِ نعمت مردم آستمال: كوه‌هاي بلند، جنگلي به نام ارسباران، با خانه‌هايي متمركز و بيشتر دو طبقه، چيدماني براي يك تابلوي خوش آب و رنگ است كه تمام مكاتب هنري از توصيف زيبايي آن عاجز مي‌مانند. حالا وسط اين تابلو ، خطي آبي بكشيد كه يك دم، سر ايستادن ندارد و به آن رودخانه آستمال مي‌گويند. اين آبي خروشان، از كوه‌هاي سيد جبرئيل و اوزور سرچشمه مي‌گيرد و روستا را به دو قسمت تقسيم مي‌كند.
ميوه‌هايي مانند گردو، سيب، گلابي، به، آلبالو و زردآلو، خوان نعمت روستا هستند. زنبورداري هم رايج است، عسلش شيرين و شهره اين ديار. علاوه بر اين، اهالي‌اش هنرهايي دارند كه ره‌آوردي زيبنده براي مسافران خواهد بود، آن هم قالي‌، جاجيم و گليم‌ است.

دژِ قوم ماد: اهالي آستمال، يا مسافراني كه اهل نيازند، در گوشه ديگري از اين آبادي رو به سوي امامزاده سيدجبرئيل مي‌آورند، امامزاده‌اي كه در 5كيلومتري روستا زير آسمان نيلگون آرميده است.
اين را هم بگوييم، روستاي آستمال كه در گذشته‌هاي بسيار دور، به آن دژ قوم ماد هم گفته مي‌شد، تابستان و پاييزِ معتدل دارد كه مي‌توان رفت و رها شد در زيبايي و طراوت سحرانگيزش، اما سردي زمستان سفر به اين روستا را دشوار خواهد كرد.
آستمال كه به عنوان يك دهكده توريستي و هدف گردشگري در استان آذربايجان شرقي ثبت شده است، هر سال ميزبان بسياري از گردشگران است.

آبشار گل آخور: اینجا، صدای آبشارهای روان و رودهای جاری، انسان را سرشار از عطر زندگی می‌کند. اینجا آلاچیق‌هایی برای استراحت مهیا شده است و مي‌توان غبار خستگی راه را در سایه سار چشمه‌های خنکی که از هر سو روان است، از تن بیرون كرد.
بزرگترين آبشار گل آخور در روستای گل آخور از توابع دهستان ارزیل بخش خاروانا قرار دارد و یکی از دل انگیزترین جاذبه‌هاي اين منطقه است. آب بسيار خنك اين آبشار، از دو چشمه خروشان سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از دره‌اي زیبا و پردرخت و گذر از روستای ارزیل، با رود طرزم در هم می‌آمیزد و رود بزرگی را تشکیل می‌دهد.

مسجد جامع خاروانا: قدمت این مسجد به سده های ششم و هفتم هجری قمری می رسد و گویا به فرمان دختر بایندرخان حاکم قره داغ که در روستای دوزال ساکن بوده، ساخته شده است.
آبشارهای طرزم، اوزی، ونستان، گنبد الله الله، امامزاده سیدخلیل جوشین و چندين قلعه زيبا را نیز به فهرست دیدنی‌های اين منطقه اضافه کنید.

گنبدالله الله: گنبد الله الله در قبرستان قدیمی روستای کبودگنبدخاروانا قرار دارد. اِزاره اين بنا، سنگی و ساقه بنا با آجر چهارگوش قرمز بنا شده که کلمات الله با كاشي‌هاي فیروزه‌ای تزئین شده است. تاریخ بنای برج را با توجه به رج‌های آجری و با تزئینات اسماء الله، می‌توان به اواخر دوره ایلخانان مغول تا صفویه نسبت داد.

سوغات خاروانا: با توجه به نبود فروشگاه یا مغازه خاصی برای ارائه سوغاتی‌های روستا، باید از اهالی خاروانا ياري بگیرید. با توجه به وجود کوه و دره‌هایی که روستا را احاطه کرده‌اند، زمینه مساعدی برای زنبورداری فراهم شده و می‌توانید عسل ناب و خوشمزه آستمال را با خود به عنوان سوغات ببرید. همچنین انواع محصولات لبنی، بخصوص نوعی پنیر که در کوزه تهیه شده و به پنیر کوپه مشهور است و کره نهره یا سنتی را هم تهیه کنید.

سلام ورزقان! در سفر به ديزمارو ديدار از زيبايي‌هاي خاروانا، نمي‌شود از ورزقان ديدن نكرد. ستارخان سردار ملی، که آوازه مشروطه خواهی‌اش او را شهره عام و خاص کرده بود، زاده شهرستان ورزقان بود. طبیعت بکر و چشم نواز شهرستان ورزقان، همه را مسحور زیبایی خود می‌کند.
هر چند شهرستان ورزقان با زلزله‌ای که در بیست و یکم مرداد 91 رخ داد، شناخته شد و نام آن بر سر زبان ها افتاد، اما قبل از آن مثل بسیاری از جاذبه های گردشگری کشورمان گمنام بود. این شهرستان جنگل های زیبای ارسباران را در دل خود دارد و منطقه حفاظت شده آینالو که محل پرورش مارال است، اکنون به یکی از مهم‌ترین جاذبه منطقه ارسباران تبدیل شده و همه ساله پذیرای خیل انبوهی از گردشگران است.

ورزقان؛ شهر مسي ايران: ورزقان از حیث معادن بسیار غنی است. این منطقه با قرار گرفتن بر روی کمربند آلپ ـ هیمالیا، دارای اندیس‌های متعدد مس و عناصر فلزی دیگر نظیر سرب، روی و آهن است. کمربند یاد شده از کوه‌های آلپ در اروپای‌غربی شروع شده و پس از عبور از کشورهای اروپای‌شرقی از ناحیه مرزی جلفا وارد ایران می‌شود و در نهایت با عبور از کشورهای پاکستان و هندوستان به کوه‌های هیمالیا وصل مي‌شود. در ناحیه ورزقان بر روی این کمربند بیش از30 اندیس معدنی مس شناسایی شده است.
کانسار مس سونگون که در شمال ورزقان قرار گرفته است، بزرگترین اندیس مس در شمال‌غرب ایران است. این کانسار یکی از بزرگترین کانسارهای مس دنیا بوده و قابل مقایسه با معادن دنیا مانند بینگهام در آمریکا و چوکی کوماتا در شیلی است.

ادامه نوشته